Boeken

De eerste vermelding van het erf Ockhorst vinden we in de archieven van het Sint Elisabethsgasthuis te Zutphen waar de kerkmeester in 1540 een jaarrente van vijf goudgulden uit de helft van het erf Ockhorst koopt. De oudste delen van de huidige boerderij dateren volgens de gesmede jaarankers in de voorgevel uit 1641.

Het huidige gebouw is het resultaat van diverse verbouwingen die in de loop der eeuwen hebben plaatsgevonden. De boerderij had tot in de negentiende eeuw de vorm van een krukhuis. In 1847 werd er een verbouwing van het achterhuis voltooid waarbij de zijgevels werden opgehoogd en er nieuwe houten sporen over de oorspronkelijke dakconstructie werden geplaatst. Een aantal decennia later werd de linkerzijde van het voorhuis uitgebouwd en verhoogd waarna de boerderij de vorm van een T-huis kreeg.

In de 19de eeuw maakte Groot Okhorst deel uit van landgoed Hackfort dat thans eigendom is Natuurmonumenten. De boerderij is gebouwd op een hoger gelegen gedeelte in het landschap, een zogeheten horst. De naam Okhorst is afgeleid van okkernoot of walnoot. De Okhorst is een heuvel in het landschap waarop waarschijnlijk notenbomen hebben gegroeid. Dankzij recente aanplant door Natuurmonumenten zijn de notenbomen inmiddels op de Okhorst teruggekeerd.

De Kraaij

In de omgeving is de boerderij bekend als De Kraaij, een bijnaam die afkomstig is van de verschillende generaties Kraaijvenger die de boerderij hebben gepacht. De sluitsteen in de boog boven de deeldeur met daarop de afbeelding van een kraai herinnert aan de vroegere bewoners.

Uniek aan de boerderij is de sporenkap die bijna volledig in originele staat verkeerd. De dakconstructie bestaat grotendeels uit handgezaagde eiken delen met talloze bouwsporen die wijzen op hergebruik uit eerdere bouwwerken. In de slaapkamers van ons gastenverblijf heb je zicht op de oude eiken balken. Ook verschillen in de bakstenen waaruit de voorgevel is opgetrokken duiden op het hergebruik van bouwmaterialen. De eiken sporen en bakstenen zijn mogelijk afkomstig uit een eerder bouwwerk dat zich op de Ockhorst bevond.

Groot Okhorst behoorde in het verleden tot de grootste boerderijen in de omgeving en was een typisch gemengd bedrijf waar koeien, varkens en kippen werden gehouden. Op de luchtfoto uit 1944 waren naast de huidige bijgebouwen (een varkensschuur en kapschuur voor de opslag van hooi) een kippenschuur, twee hooibergen, een kleiner schuurtje in het veld en een grotere schuur direct naast het hoofdgebouw op het erf aanwezig. De Okhorstweg was destijds een karrespoor dat van de ene naar de andere boerderij kronkelde en tussen de deeldeur en de bijgebouwen achter het huis langs liep. In de jaren zeventig werd de weg verlegd naar de voorzijde van het huis.

Ondanks de oorspronkelijk omvang van het bedrijf werd de omschakeling naar de intensieve landbouw niet gemaakt. Het erf heeft hierdoor zijn kleinschalige karakter behouden.

Renovatie

Tussen 2009 en 2013 werd Groot Okhorst ingrijpend gerenoveerd. Bij een vorige verbouwing in de jaren negentig was de originele eiken gebintconstructie ernstig aangetast en op bepaalde plekken vervangen door staal. Het achterhuis was opgedeeld in kleine vertrekken. Vanuit het woongedeelte was er niets zichtbaar van de oorspronkelijke constructie met het dwarsgeplaatste voorhuis, het driebeukige achterhuis en de gebintconstructie met sporenkap.

Tijdens de renovatie werden de verdwenen delen in de gebintconstructie teruggeplaatst en de hokkerige indeling van het achterhuis ongedaan gemaakt. Oude muren en plafonds werden opnieuw zichtbaar gemaakt. Aan de basis van de verbouwing lag een ontwerp dat werd gemaakt in samenwerking met Maas Architecten en de monumentencommissie van de gemeente Bronckhorst. Het ontwerp is erop gericht de oorspronkelijke ruimtelijke kwaliteiten van het gebouw optimaal te benutten en het buitenaanzicht zoveel mogelijk onaangetast te laten. Dit werd gerealiseerd door de deel weer een open ruimte te maken, door de gebintconstructie en sporenkap volledig in het zicht te laten en terughoudend te zijn met dakopeningen. Een uitzondering werd gemaakt voor een brede en lage lichtstrook in het dak, die de hoogte en het volume van de kap accentueert. Nergens in de boerderij zijn ruimtes afgewerkt met verlaagde plafonds of knieschotten. De constructie en ruimtelijke indeling is volledig transparant voor de bezoekers zoals dat ook van oorsprong het geval was. Daar waar nieuwe elementen werden toegevoegd hebben deze een minimalistisch ontwerp en zijn zij duidelijk als modernisering herkenbaar. Zo kan de boerderij zijn verhaal blijven vertellen over de talloze uitbreidingen en aanpassingen die er in de loop der eeuwen hebben plaatsgevonden.

Rechterzijde van het voorhuis na sloop in 2009
Keuken van het gastenverblijf na renovatie
Achterhuis na sloop in sloop in 2009
Achterhuis na renovatie

Tuin

Tenslotte werden ook de tuin en het erf opnieuw ingericht. Uitgangspunt hierbij was herstel van de oorspronkelijke verdeling tussen voor en achter: voor het huis de siertuin met buxus- en beukenhagen en achter het huis een sobere en doelmatige beplanting van het erf. Op het perceel werden een boomgaard en een speelweide ingericht, beiden omringd door meidoornhagen. De bijgebouwen op het erf, een varkensschuur uit 1935 en een wagenstalling uit 1969, bleven behouden. Oude bestrating werd blootgelegd en hersteld. Dankzij deze ingrepen geeft Groot Okhorst een impressie van de indeling van een boerenerf voor de opkomst van de intensieve landbouw.